DCP: Co to jest identyfikacja płciowa?
AJM: Identyfikacja płciowa obejmuje indywidualne wewnętrzne poczucie bycia mężczyzną, kobietą, przynależności do obu płci lub brakiem przynależności do żadnej z nich .
Ekspresja płciowa odnosi się do sposobu, w jaki osoba wyraża siebie i swoją identyfikację płciową poprzez zachowanie, dobór ubioru i fryzury, sposób poruszania się, głos lub gestykulację.
DCP: Co oznacza termin dysforia płciowa?
AJM: Dysforia płciowa jest pojęciem określającym dyskomfort i cierpienie psychiczne związane z niespójnością pomiędzy płcią przypisaną przy urodzeniu (ustalaną na podstawie obecności męskich bądź żeńskich narządów płciowych) a tożsamością płciową. Osoby transpłciowe oraz osoby różnorodne płciowo mogą doświadczyć zaburzenia identyfikacji płci na różnych etapach swojego życia.
DCP: Jak i kiedy objawia się dysforia płciowa?
AJM: Początek objawów najczęściej sięga dzieciństwa. Bywa jednak, iż symptomy ujawniają się dopiero po okresie dojrzewania lub później. Klasyfikacja DSM-5 wymienia szereg kryteriów, z których spełnione muszą być co najmniej dwa w celu postawienia klinicznego rozpoznania dysforii, a czas ich trwania musi wynosić minimum 6 miesięcy. Wspólnym mianownikiem dla spełnianych przez nich kryteriów musi być odczuwanie znaczącego dyskomfortu oraz upośledzenie funkcjonowania na różnych płaszczyznach życia. Osoby te borykają się z niską samooceną, a także poczuciem izolacji społecznej. Są też o wiele bardziej narażone na depresję oraz zaburzenia lękowe. Często wycofują się z kontaktów towarzyskich i przejawiają spektrum ryzykownych zachowań.
DCP: Jakie są kryteria diagnostyczne dysforii płciowej?
AJM: W Podręczniku Statystyczno -Diagnostycznym Zaburzeń Psychicznych (DSM-V) rozumie się transseksualność jako dysforię płciową (zamiast zaburzenia identyfikacji płciowej) i wyróżnia się następujące kryteria diagnostyczne dla adolescentów i dorosłych
(Gałecki, 2015; Morrison, 2016)
A.Występowanie niespójności między płcią doświadczaną/wyrażaną a płcią
przypisaną przez okres co najmniej 6 miesięcy, przejawiającej się
wstępowaniem co najmniej dwóch z następujących kryteriów:
1) Występowanie niespójności między płcią doświadczaną/wyrażaną a pierwszorzędowymi i drugorzędowymi cechami płciowymi.
2) Silne pragnienie pozbycia się swoich pierwszorzędowych/drugorzędowych cech płciowych, z powodu występowania niespójności z płcią doświadczaną/wyrażaną (u nastolatków pragnienie zapobiegnięcia przewidywanym drugorzędowym cechom płciowym).
3) Silne pragnienie posiadania pierwszorzędowych i/lub drugorzędowych cech płciowych charakterystycznych dla drugiej płci.
4) Silne pragnienie bycia osobą należącą do drugiej płci (lub płci alternatywnej, różnej od płci przypisanej).
5) Silne pragnienie bycia traktowanym/traktowaną jako osoba należąca do drugiej płci (lub płci alternatywnej, różnej od płci przypisanej).
6) Silne przeświadczenie, że osoba ma uczucia i reakcje typowe dla drugiej płci (lub płci alternatywnej, różnej od płci przypisanej).
B. Stan ten wiąże się z klinicznie znacznym dyskomfortem lub upośledzeniem w
obszarze funkcjonowania społecznego, zawodowego lub innym ważnym obszarze funkcjonowania.
Natomiast w klasyfikacji ICD 11- mamy rozpoznanie Niezgodność płciowa, aby ją rozpoznać u osoby muszą być spełnione kryteria:
Wyraźna i uporczywa niezgodność między doświadczaną indywidualnie płcią (gender) a płcią przypisaną (sex), manifestującą się przynajmniej dwoma z następujących cech:
1) Silną niechęcią lub dyskomfortem związanym z własnymi pierwszorzędowymi
lub drugorzędowymi cechami płciowymi [...] z powodu ich niezgodności z
doświadczaną płcią.
2) Silnym pragnieniem pozbycia się niektórych lub wszystkich pierwszo- lub/i
drugorzędowych cech płciowych z powodu ich niezgodności z doświadczaną
płcią
3) Silnym pragnieniem posiadania pierwszo- lub/i drugorzędowych cech
płciowych doświadczanej płci. Doświadczana niezgodność płciowa musi być obecna w sposób ciągły przynajmniej od kilku miesięcy. Nie można tej diagnozy postawić przed okresem dojrzewania. Wariant i preferencje związane z różnorodnością płciową (gender wariant) nie mogą być podstawą do postawienia diagnozy
DCP- Co oznacza termin osoba cispłciowa?
AJM: Osoby cispłciowe (osoby cis) – osoby, których płeć przypisana przy urodzeniu zgadza się z ich tożsamością płciową.
DCP: Co oznacza termin osoba niebinarna?
AJM: Osoby niebinarne – to osoby, których tożsamość płciowa wychodzi poza samą kobiecość bądź samą męskość. Wśród osób niebinarnych są osoby, które utożsamiają się z dwiema płciami (bigender), osoby, które nie utożsamiają się z żadną płcią (agender), osoby, które identyfikują się ze wszystkimi płciami (pangender), osoby, których poczucie płci ewoluuje na przestrzeni czasu (genderfluid), osoby, które definiują swoją tożsamość płciową w różny sposób, wykraczający poza dwie binarne płcie (genderqueer), i osoby transkobiece oraz transmęskie (osoby, które w swoim rozumieniu i postrzeganiu siebie akcentują kobiecość bądź męskość, ale nie identyfikują się z nimi w pełni).
DCP: Co to jest tranzycja płci?
AJM: Tranzycja (korekta płci) – wieloaspektowy proces, przez który osoba transpłciowa prze- chodzi celem dostosowania własnego wyglądu, funkcjonowania w społeczeństwie oraz statusu prawnego do swojej tożsamości płciowej. Wyróżnić możemy trzy aspekty tranzycji:
a) tranzycja społeczna – funkcjonowanie w społeczeństwie w zgodzie ze swoją tożsamością płciową (wśród rodziny, w miejscu pracy, w szkołach i na uczelniach, wśród znajomych i przyjaciół oraz w innych kręgach społecznych, do których dana osoba należy),
b) tranzycja medyczna, medyczna korekta płci – ocena (diagnostyka), procedury medyczne (hormonalna terapia zastępcza, zwana hormonalnymi interwencjami afirmującymi płeć, zabiegi kosmetyczne, zabiegi chirurgiczne, operacje narządów płciowych),
c) uzgodnienie płci prawnej – zmiana oznaczenia płci w dokumentach tożsamości i akcie urodzenia, wymiana innych dokumentów. W polskich sądach przyjęło się mówić o sprawach o ustalenie płci.
Niewłaściwym sformułowaniem jest „zmiana płci” – osoba trans w procesie tranzycji nie zmienia swojej płci, lecz uzgadnia swoje funkcjonowanie społeczne, ekspresję płciową czy ciało ze swoją tożsamością płciową.
