DCP: Czym jest mutyzm wybiórczy?
A.P: Zaburzenie lękowe, polegające na wybiórczości mówienia, rozumianej ,że dziecko w pewnych sytuacjach porozumiewa się werbalnie, a w innych nie. Wiek występowania zaburzenia 3- 5 lat. Zaburzenie to jest rozpoznawane, gdy dziecko dysponuje prawidłowym lub zbliżonym do prawidłowego poziomem rozumienia mowy i posługiwania się mową. Wymaga to jednoznacznego potwierdzenia, że w niektórych sytuacjach dziecko posługuje się mową w stopniu adekwatnym do jego wieku, zaś w innych, specyficznych, gdy mówienie jest oczekiwane, milczy
DCP: Jaki jest wiek występowania mutyzmu wybiórczego?
A.P:: U 90% osób badanych mutyzm wybiórczy rozpoczął się w wieku 5 lat, co potwierdziło badanie dotyczące wczesnych początków choroby (Steinhausen i Juzi, 1996; Dummit et al, 1997; Ford et al 1998; Elizur i Perendnick, 2003).
Połowa osób badanych podała wydarzenie, które stało się przyczyną mutyzmu wybiórczego. Dla 30% z nich (9 z30) był to początek żłobka lub szkoły. Do tych samych wniosków doszli, Kolvin i Fundudis (1981), Steinhausen i Juzi (1996) i Ford et al (1998).
DCP: Jakie są kryteria diagnostyczne mutyzmu wybiórczego?
A.P: Według międzynarodowej klasyfikacji zaburzeń psychicznych - ICD 11 (2018) kryteria diagnostyczne mutyzmu selektywnego F 94.1 przedstawiają się następująco:
1. Ekspresja i rozumienie języka przez dziecko w granicach dwóch odchyleń standardowych. 2. Możliwa jest do potwierdzenia niemożność mówienia w specyficznych sytuacjach, w których od dziecka mówienie jest oczekiwane, pomimo mówienia w innych sytuacjach.
3. Czas trwania mutyzmu wybiórczego przekracza 4 tygodnie.
4. Zaburzenia nie wyjaśnia brak znajomości języka mówionego wymaganego w sytuacjach społecznych, w których występuje niemożność mówienia.
5. Wykluczono występowanie całościowych zaburzeń rozwoju.
Kryteria według DSM V (APA,2013):
1. Brak mówienia w określonych sytuacjach (w których mówienie jest oczekiwane) pomimo mówienia w innych.
2. Zaburzenie utrudnia osiąganie sukcesów edukacyjnych lub zawodowych oraz komunikację społeczną.
3. Czas trwania zaburzenia wynosi co najmniej 1 miesiąc (nie ogranicza się do pierwszego miesiąca w szkole).
4. Brak mówienia nie wynika z braku znajomości języka lub dyskomfortu związanego z posługiwania się danym językiem.
5. Zaburzenia nie można wyjaśnić , poprzez zaburzenia komunikacji (np.jąkanie), całościowe zaburzenia rozwoju (autyzm), zaburzenia psychotyczne (shizofrenia).
Wykluczeniem do diagnozy są:
● zaburzenia słuchu
● Neurologiczne zaburzenia mowy
● CZR
● Zaburzenia psychotyczne (schizofrenia) ● Zaburzenia komunikacji (np. jąkanie)
DCP: Jakie są mechanizmy powstania mutyzmu wybiórczego?
A.P: Mechanizmy powstania mutyzmu wybiórczego behawioryści wyjaśniają tak…
W czasie reakcji, intensywność emocji wywołana przez bodziec determinuje naturę i intensywność reakcji behawioralnej. Jednostki posiadające wyższy poziom reaktywności emocjonalnej mogą być skłonne do lęku i agresji, co obrazuje się w konsekwencjach manifestacji np. zachowania fizycznego obserwowalnego dla innych osób ze środowiska jednostki.
Przykład: W domu dzieci mają umiejętność komunikowania się w sposób swobodny i naturalny, natomiast w pewnym momencie, po opuszczeniu środowiska rodzinnego, np. w chwili pójścia do przedszkola/żłobka - w procesie uczenia się reakcji społecznych napotyka na sytuacje, które są problematyczne. Odczuwają je zatem jako karę. Odczucie nieprzyjemne warunkuje lęk, który w konsekwencji „programuje” dziecko na „niemówienie”. Powoduje zablokowanie mowy, w różnych sytuacjach i w stosunku do różnych osób .
DCP: Co jeszcze przyczynia się do powstania zaburzenia?
A.P.: Czynniki warunkujące występowanie mutyzmu wybiórczego -Carmody factors, (Johnson, Wintgens 2001) zostały scharakteryzowane i podzielone na następujące grupy, jako czynniki predysponujące, wywołujące i podtrzymujące. Można je opisać w ten sposób.
A) Czynniki predysponujące: zaburzenia językowe, zaburzenia mowy,lękliwość, nadwrażliwość dziecka,nieśmiałość lub mutyzm występujący w rodzinie,choroby psychiczne występujące w rodzinie, szczególnie zaburzenia lękowe.
B) Czynniki wywołujące: separacja od rodziców, utrata bliskiej osoby i inne negatywne doświadczenia dziecka np. zgubienie się w sklepie,zostawienie pod opieką innej osoby niż rodzice, częste przeprowadzki i migracja,rozpoczęcie przedszkola lub szkoły, świadomość niedoskonałości mowy,prześladowanie lub inne negatywne reakcje ze strony otoczenia.
C) Czynniki podtrzymujące: negatywne wzmacnianie mutyzmu przez zwiększoną uwagę i rozczulanie się nad dzieckiem, brak odpowiedniej interwencji,pogodzenie się z mutyzmem dziecka,
zdolność do przekazania prawie każdej informacji niewerbalnie, izolacja geograficzna lub społeczna, rodzina należąca do mniejszości etnicznej bądź językowej, negatywny model komunikacji w rodzinie.
