Fobia społeczna - jak przebiega zaburzenie i jakie ma objawy? Zapytaliśmy naszego specjalistę psychoterapii CBT, psychologa Agnieszkę Juszczyk-Mirek, pracującą z pacjentami z rozpoznaniem lęku panicznego w Dolnośląskim Centrum Psychoterapii. Już w przyszłą sobotę (0e.06.2023) poprowadzi dla Państwa specjalistyczne certyfikowane szkolenie pt. "Fobia społeczna - diagnoza i terapia poznawczo-behawioralna CBT."
Uczestnicy szkolenia poszerzą swoją wiedzę oraz umiejętności z zakresu diagnozy i terapii CBT w przypadku fobii społecznej. Zapoznają się z z metodami i technikami pracy z osobą doświadczającą zaburzeń lękowych oraz wykorzystają zdobytą wiedzę podczas ćwiczeń opartych o przypadki kliniczne, aby w efektywny sposób pomagać klientom zmagającym się z lękiem społecznym!
Tymczasem zapraszamy do lektury wywiadu z trenerką:
DCP: Kiedy rozwija się fobia społeczna?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Najczęściej pierwsze objawy fobii społecznych pojawiają się w okresie dzieciństwa i dojrzewania. Nieśmiałość w relacjach z innymi ludźmi i zahamowanie behawioralne obserwowane w wczesnym okresie życia mogą niejako zwiastować rozwój tego rodzaju fobii w przyszłości, choć oczywiście nie dzieje się tak zawsze. Bywa, że czynnikiem wyzwalającym jest negatywne doświadczenie w jakiejś sytuacji społecznej, np. „kompromitacja” podczas występu w szkole, jednak rozwój choroby w reakcji na konkretne wydarzenie czy zmianę życiową jest bardziej typowy dla osób dorosłych i może do tego dojść także po pozytywnym zdarzeniu, np. uzyskaniu awansu w pracy.
DCP: Czy zaburzenie to ma charakter tymczasowy? Z czym jest to powiązane?
Fobia społeczna ma przebieg przewlekły, spontaniczne ustąpienie objawów następuje rzadko. Z badań wynika, że średni czas trwania zaburzenia wynosi około 20 lat. Im później pojawią się objawy i im wyższy jest poziom wykształcenia danej osoby, tym większa szansa na uzyskanie remisji. Rokowniczo korzystny jest także brak chorób współistniejących. Niestety zjawisko współchorobowości jest w tym przypadku bardzo powszechne. Szacuje się, że nawet u 4 na 5 osób z fobią społeczną rozpoznaje się w ciągu całego życia inne zaburzenie psychiczne. Mogą to być zarówno inne jednostki chorobowe z grupy zaburzeń lękowych – najczęściej agorafobia lub fobie specyficzne, jak i zaburzenia nastroju, zarówno jednobiegunowe, czyli depresja, jak i dwubiegunowe. U około 60% osób stwierdza się dodatkowo zaburzenie osobowości, najczęściej pod postacią osobowości unikającej.
DCP: Jak rozpoznaje się fobię społeczną?
Do postawienia diagnozy niezbędne jest stwierdzenie przez lekarza po zebraniu wnikliwego wywiadu z pacjentem, niekiedy z członkami jego rodziny, że spełnione są kryteria zawarte w jednej z dwóch najpowszechniej stosowanych klasyfikacji diagnostycznych, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 lub klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5. Wymieniają one podstawowe oraz dodatkowe objawy, których wystąpienie pozwala na postawienie diagnozy.
Zdarza się, że proces diagnostyczny rozpoczyna się w gabinecie psychologicznym albo psycholog jest osobą wspomagającą w tym procesie lekarza. Jako narzędzia pomocnicze i przesiewowe w przypadku fobii społecznej można wykorzystać Skalę Unikania i Dystresu Społecznego (Social Avoidance and Distress Scale – SAD) oraz Skalę Obaw przed Negatywną Oceną (Fear of Negative Evaluation Scale – FNE). Natomiast za „złoty standard” w diagnostyce fobii społecznej uznaje się Skalę Lęku Społecznego Liebowitza (Liebowitz Social Anxiety Scale – LSAS), którą można spotkać także pod nazwą Testu Liebowitza.
DCP: Jakie są skuteczne metody pracy z lękiem społecznym?
W psychoterapii zaburzeń lęku społecznego za skuteczne uznaje się treningi umiejętności społecznych, terapię ekspozycyjną, trening relaksacyjny, terapię poznawczą oraz CBT (ang. Cognitive Behavioral Therapy), czyli terapię poznawczo-behawioralną. Trening umiejętności społecznych przeznaczony jest dla osób, które wykazują deficyty w umiejętnościach, takich jak asertywność, utrzymywanie konwersacji czy też kontaktu wzrokowego z rozmówcą. Fobia społeczna jednak nie jest równoznaczna z brakiem takich kompetencji, często wynika ona ze zbyt wysoko stawianych wobec siebie oczekiwań w tym obszarze. Wtedy należy skorzystać z innych form terapii. Podczas terapii ekspozycyjnej, po ustaleniu hierarchii czynników społecznych wywołujących objawy lękowe, pacjent poddawany jest ekspozycji na nie w rzeczywistości lub w wyobrażeniu, zaczynając od tych, które w najmniejszym stopniu prowokują lęk. Najpowszechniej stosowaną i najczęściej rekomendowaną jest terapia poznawczo-behawioralna, w przebiegu której dochodzi do przepracowania nieprawidłowych schematów myślenia, interpretowania rzeczywistości, myśli automatycznych w reakcji na bodźce społeczne, a następnie pracuje się nad wyuczeniem prawidłowych sposobów reagowania. Podkreśla się, że psychoterapia w porównaniu z farmakoterapią jest co najmniej tak samo skuteczna, natomiast pod względem efektów długoterminowych, skuteczniejsza.
DCP: Czy oprócz psychoterapii w przypadku lęku społecznego wskazana jest także farmakoterapia?
Stosowanie leków w przypadku fobii społecznej jest wskazane, gdy nasilenie objawów ocenia się na umiarkowane lub znaczne i wiążą się one ze znacznym cierpieniem człowieka. Współistnienie innych zaburzeń psychicznych, przede wszystkim depresji stanowi także przesłankę do leczenia farmakologicznego. Zdarza się, że dostępność do pomocy psychoterapeutycznej w miejscu zamieszkania osoby zainteresowanej jest ograniczona, choć w obliczu pandemii SARS-CoV-2 ten argument w dużej mierze został wyparty w związku z rozpowszechnieniem terapii prowadzonej zdalnie, mimo wszystko nie każdemu taka forma może odpowiadać i służyć. Co więcej są osoby, które są na tyle sceptycznie nastawione do wszelkich metod psychoterapeutycznych, że jedynym rozwiązaniem jest zastosowanie odpowiednich leków. Do preparatów I rzutu należą leki z grupy SSRI (z ang. selective serotonin reuptake inhibitor), czyli selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, które to są jednocześnie podstawowymi lekami wykorzystywanymi w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Za skuteczny uznawaje się także moklobemid, jednak jego stosowanie jest ograniczone działaniami niepożądanymi oraz koniecznością przestrzegania zaleceń dietetycznych podczas jego przyjmowania. Oprócz moklobemidu, do leków II rzutu zalicza się wenlafaksynę, czyli przedstawiciela grupy SNRI (z ang. serotonin norepinephrine reuptake inhibitor) – inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, a także benzodiazepiny, które jakkolwiek bardzo skutecznie pozwalają zniwelować objawy lękowe, ale z ich stosowaniem wiąże się znaczne ryzyko uzależnienia, dlatego nie można ich stosować dłużej niż 4 tygodnie.
W wywiadzie poruszona została tylko część problemów i wyzwań związanych z terapią fobii społecznej. Dowiedz się więcej podczas szkolenia - zapisz się już dziś! Zachęcamy do zapoznania się z programem szkolenia oraz sylwetką trenerki na naszej stronie internetowej!
Więcej szkoleń możesz znaleźć w naszym kalendarzu oraz śledząc nasze media społecznościowe - Facebook, Instagram oraz LinkedIn. Zapraszamy do kontaktu z Centrum szkoleniowym pod numerem telefonu 71 332 36 70 lub na adres mailowy szkolenia@dcp.wroclaw.pl. Do zobaczenia!
