Wywiad z Agnieszką Juszczyk – psychologiem i certyfikowaną psychoterapeutką CBT oraz systemową
Temat: Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży
DCP: Pani Agnieszko, na początek – czym właściwie są zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży?
Agnieszka Juszczyk: Zaburzenia lękowe to jedne z najczęstszych problemów psychicznych występujących u dzieci i młodzieży. Mówimy o nich wtedy, gdy lęk – naturalna emocja – zaczyna być nadmierny, utrzymuje się długo i istotnie wpływa na codzienne funkcjonowanie dziecka. Nie chodzi o chwilowy niepokój przed sprawdzianem czy nową sytuacją, ale o przewlekły, trudny do kontrolowania lęk, który wywołuje cierpienie i ogranicza aktywność.
DCP: Jakie są główne rodzaje zaburzeń lękowych w tej grupie wiekowej?
Agnieszka Juszczyk: Najczęściej spotykamy się z kilkoma typami zaburzeń lękowych:
Lęk uogólniony (GAD – Generalized Anxiety Disorder) – dziecko martwi się praktycznie o wszystko: o szkołę, rodzinę, zdrowie, przyszłość. Te zmartwienia są trudne do opanowania.
Lęk separacyjny – silny niepokój związany z oddzieleniem od bliskich osób, najczęściej rodziców. Może objawiać się niechęcią do chodzenia do szkoły, nocowania poza domem, a nawet somatyzacją.
Fobia społeczna (lęk społeczny) – lęk przed oceną ze strony innych, wystąpieniami publicznymi, byciem w centrum uwagi.
Fobie specyficzne – intensywny lęk przed konkretnymi obiektami lub sytuacjami, np. psami, burzą, ciemnością.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) – choć klasyfikowane osobno, często współwystępuje z innymi lękami.
Zaburzenie z napadami paniki – czyli nagłe, bardzo silne epizody lęku, z towarzyszącymi objawami somatycznymi jak duszności, kołatanie serca, zawroty głowy.
DCP: Jakie są kryteria diagnostyczne tych zaburzeń? Czy są różnice między klasyfikacjami ICD i DSM?
Agnieszka Juszczyk: Tak, są pewne różnice. Obie klasyfikacje – ICD-10 (a obecnie wchodząca w życie ICD-11) oraz DSM-5 – opisują te zaburzenia szczegółowo, ale różnią się nieco strukturą i podejściem.
Na przykład, według DSM-5:
Dla lęku uogólnionego konieczne jest występowanie nadmiernego lęku i zmartwień przez co najmniej 6 miesięcy, trudnych do kontrolowania, oraz towarzyszenie przynajmniej trzech objawów somatycznych (u dzieci wystarczy jeden).
W przypadku lęku społecznego, istotne jest unikanie sytuacji społecznych z powodu obawy przed oceną, które wywołują lęk nieproporcjonalny do realnego zagrożenia.
Napady paniki muszą pojawiać się nagle, osiągać szczyt w ciągu kilku minut i zawierać przynajmniej cztery z trzynastu objawów (np. kołatanie serca, pocenie się, uczucie duszenia, derealizacja, lęk przed śmiercią).
ICD-10 bardziej koncentruje się na klasyfikacji objawów i ich nasileniu, natomiast ICD-11, podobnie jak DSM-5, kładzie nacisk na kryteria funkcjonalne – wpływ objawów na codzienne funkcjonowanie i cierpienie osoby.
DCP: Jakie są objawy, na które rodzice powinni szczególnie zwrócić uwagę?
Agnieszka Juszczyk: Objawy różnią się w zależności od typu zaburzenia, ale warto wymienić najczęstsze z nich:
Lęk społeczny: dziecko unika kontaktów z rówieśnikami, boi się mówić na forum, wydaje się wycofane, czuje się "na świeczniku", obawia się kompromitacji.
Napady paniki: nagłe epizody bardzo silnego lęku, często z objawami somatycznymi – dziecko może mówić, że nie może oddychać, że „zaraz umrze”, że „serce mu wyskoczy z piersi”.
Lęk uogólniony: chroniczne zamartwianie się, trudności z zasypianiem, problemy z koncentracją, bóle brzucha lub głowy bez wyraźnej przyczyny.
Warto też obserwować niepokojące zmiany w zachowaniu – izolowanie się, obniżenie nastroju, regres w zachowaniu (np. moczenie nocne), drażliwość, niechęć do szkoły czy aktywności, które wcześniej sprawiały radość.
DCP: Jak wygląda proces diagnozy i co dalej?
Agnieszka Juszczyk: Proces diagnozy zaczyna się od szczegółowego wywiadu z rodzicami oraz dzieckiem, obserwacji, a często również zastosowania standaryzowanych kwestionariuszy czy testów. Ważne jest także zebranie informacji z innych źródeł – np. od nauczycieli.
Jeśli diagnoza potwierdza zaburzenie lękowe, zalecana jest psychoterapia – najczęściej poznawczo-behawioralna (CBT), która ma bardzo dobrą skuteczność w tej grupie wiekowej. W niektórych przypadkach, szczególnie przy silnym nasileniu objawów, konieczna może być także konsultacja psychiatryczna i rozważenie farmakoterapii.
DCP: Na zakończenie – czy można jakoś zapobiegać rozwojowi zaburzeń lękowych u dzieci?
Agnieszka Juszczyk: Tak, ogromną rolę odgrywa tutaj profilaktyka emocjonalna. Uczenie dzieci rozpoznawania i nazywania emocji, rozwiązywania problemów, budowanie bezpiecznych więzi z opiekunami, unikanie nadmiernej presji, ale też nieprzesadne chronienie – to wszystko ma znaczenie. Rodzice i szkoły mogą wiele zrobić, by wspierać zdrowie psychiczne młodych ludzi.
Jeśli pracujesz z dziećmi i młodzieżą i chcesz poszerzyć swoją wiedzę lub interesujesz się wspomnianą tematykę to szkolenie jest właśnie dla Ciebie! Serdecznie zapraszamy
Data: 26.04.2025
Godziny: 09:00-16:00
Szkolenie online (Zoom)
Cena: 499 zł
Certyfikat ukończenia
