Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z wywiadem psychologa, certyfikowanego terapeuty Agnieszki Juszczyk-Mirek, która wypowiada się na temat fobii społecznej - diagnoza i terapia poznawczo-behawioralna CBT.
Temat dotyczy szkolenia, które ma odbyć się 20.01.2024.
Transkrypt wywiadu:
DCP: Jak często występuje u ludzi problem fobii społecznej?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Rozpowszechnienie fobii społecznej w populacji ogólnej ocenia się na około 12%, przy stosunku płci 3:2 na niekorzyść kobiet. Obserwuje się także dużą zmienność jej występowania w zależności od wieku badanej populacji. W populacji dzieci i młodzieży częstość występowania fobii waha się w zależności od badań pomiędzy 6 a 20%, a objawy lęku w sytuacjach społecznych obserwuje się u 50% młodzieży w wieku od 12 do 17 lat. Początek zaburzenia przypada zwykle na 11.–12. rok życia, przy czym pierwsze objawy można zaobserwować już we wczesnym dzieciństwie. Podobnie często spotykamy się z nią zarówno wśród mężczyzn, jak i wśród kobiet, choć według niektórych statystyk kobiety chorują 1,5–2 razy częściej.
U chorych cierpiących na fobię społeczną obserwuje się także wtórną zachorowalność na depresję, napady paniki oraz nadużywanie substancji psychoaktywnych.
DCP: Dlaczego osoby z fobią społeczną unikają kontaktów z ludźmi?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Pacjent z fobią społeczną jest zainteresowany kontaktami społecznymi, chciałby je mieć. Jednak ze względu na bardzo wysokie własne standardy funkcjonowania w relacjach społecznych (na przykład odpowiedni wygląd, sposób mówienia czy konieczność prowadzenia wyłącznie kompetentnych rozmów), którym towarzyszy bardzo obniżona samoocena, stara się tych kontaktów unikać. Obserwuje się także zachowania zabezpieczające, mające na celu unikanie sytuacji społecznej (na przykład siadanie w ostatnim rzędzie czy mówienie ściszonym głosem).
Ze względu na stosunkowo wczesny wiek zapadalności na fobię społeczną, u chorych obserwuje się znaczne deficyty umiejętności społecznych.
DCP: Jak tłumaczy się przyczyny powstawania fobii społecznej?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Na powstanie fobii społecznej będą miały wpływ zarówno czynniki genetyczne, neurobiologiczne i środowiskowe. Badania nad czynnikami genetycznymi wskazują na 2-6-krotnie większe ryzyko zachorowania u krewnych I stopnia. Ocenia się, że udział czynnika genetycznego w rozwoju fobii jest umiarkowany.Wśród przyczyn neurobiologicznych zalicza się zmiany aktywności układu dopaminergicznego w obrębie prążkowia, wzrost aktywacji w obrębie ciała migdałowatego w czasie ekspozycji na sytuacje społeczne, nieprawidłowości przewodnictwa w szlakach korowo-limbicznych oraz korowo-prążkowych i zaburzenia neuroprzekaźnictwa serotoninergicznego. Natomiast wśród przyczyn środowiskowych przyczyniających się do powstania fobii społecznej należą: nadopiekuńczość rodziców, stawianie nadmiernych wymagań, a także modelowanie dziecka lub sugerowanie, że strategie unikania sytuacji społecznych należą do pozytywnych sposobów „radzenia sobie” w pewnych sytuacjach. Na powstanie fobii społecznej wpływ będą miały również negatywne doświadczenia osoby- jak np. przeżycie publicznego wyśmiania lub krytykowania, przemoc ze strony rówieśników oraz przeżycia traumatyczne.
DCP: Jakie objawy mają osoby z fobią społeczną?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Do postawienia diagnozy konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu klinicznego i stwierdzenie, że spełnione są kryteria zawarte w jednej z dwóch najpowszechniej stosowanych klasyfikacji diagnostycznych, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 lub klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5.
Aby rozpoznać fobię społeczną wg ICD-10, należy stwierdzić, że:
- Występuje którekolwiek z następujących:
znaczna obawa znalezienia się w centrum uwagi lub obawa zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący - wyraźne unikanie znalezienia się w centrum uwagi lub w sytuacjach związanych z obawą zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący.
Obawy pojawiają się w takich sytuacjach społecznych, jak: jedzenie, przemawianie lub spotykanie znanych osób w miejscu publicznym, wchodzenie do małych grup (np. przyjęcia, spotkania, pomieszczenia klasowe) lub przebywanie w nich.
Co najmniej 2 objawy lęku spośród:
- Objawy wzbudzenia autonomicznego
- odczucie bicia lub ciężaru albo przyspieszenie akcji serca,
- pocenie się,
- drżenie lub dygotanie,
- suchość w jamie ustnej (niespowodowana lekami ani odwodnieniem)
2. Objawy w obrębie klatki piersiowej i brzucha
- utrudnione oddychanie,
- uczucie dławienia się,
- ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,
- nudności lub nieprzyjemne doznania brzuszne
3. Objawy obejmujące stan psychiczny
- zawroty głowy, brak równowagi, wrażenie omdlewania, uczucie oszołomienia,
poczucie nierealności przedmiotów (derealizacja) lub samego siebie (depersonalizacja), - obawa utraty kontroli, „zwariowania”, wyłączania się,
- obawa śmierci
4. Objawy ogólne
- uderzenia gorąca, zimne dreszcze,
- poczucie drętwienia lub swędzenia,
- występowały przez pewien czas od początku zaburzeń w sytuacjach budzących obawę, a ponadto co najmniej jeden z następujących objawów:
- zaczerwienienie lub dygotanie,
- obawa zwymiotowania,
- nagła potrzeba lub obawa oddania moczu lub stolca.
Unikanie lub objawy lęku oceniane przez chorego jako nadmierne lub nieracjonalne i są przyczyną istotnego napięcia emocjonalnego.
Objawy występują wyłącznie lub najczęściej w sytuacjach budzących obawę albo w następstwie rozmyślania o takich sytuacjach.
Najczęściej stosowane przesłanki wykluczenia. Objawy wyliczone w kryterium A i B nie są wynikiem urojeń, omamów ani innych zaburzeń, takich jak: organiczne zaburzenia psychiczne, zaburzenia nastroju (afektywne), zaburzenia OCD ani nie są wtórne do przekonań uwarunkowanych kulturowo.
DCP: Jak leczy się fobię społeczną?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Pacjentów z fobią społeczną szczególnie zapraszamy na wizyty do psychologa psychoterapeuty , jak i do lekarza psychiatry.
W leczeniu fobii społecznej wykorzystuje się połączone oddziaływania farmakologiczne i psychoterapeutyczne, głównie psychoterapię poznawczo-behawioralną (CBT). Badania wykazują, że efekt terapeutyczny stosowania leków jest szybszy, natomiast terapię CBT cechuje skuteczność w zapobieganiu nawrotom i trwałość. Szczególnie skuteczne w leczeniu fobii społecznej są terapie grupowe w ramach psychoterapii poznawczo-behawioralnej.
DCP: A jak wygląda leczenie fobii społecznej u lekarza psychiatry?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: W leczeniu farmakologicznym fobii społecznej u osób dorosłych stosuje się leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI): paroksetynę, sertralinę i fluwoksaminę.
DCP: Jak wygląda psychoterapia pacjentów z fobią społeczną?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Terapia CBT fobii społecznej, ukierunkowana jest na zmianę zachowania, jak i lękowych interpretacji przypisywanych sytuacjom społecznym. Cześć poznawcza terapii ukierunkowana jest przede wszystkim na zmianę myślenia, szczególnie w obszarach negatywnej samooceny oraz negatywnych przekonań dotyczących ludzi, ich reakcji i myśli. We współpracy z psychoterapeutą pacjent uczy się zmiany sposobu patrzenia na sytuacje społeczne oraz dyskusji z prawdziwością prezentowanych przekonań. Część behawioralna terapii polega przede wszystkim na leczeniu poprzez ekspozycję, czyli kontrolowane narażanie pacjenta na sytuacje lękorodne. Główny cel ekspozycji stanowi redukcja i wyeliminowane stosowanych strategii unikania.
W oddziaływaniach behawioralnych wykorzystuje się także eksperymenty behawioralne, mające na celu redukcję zachowań zabezpieczających, testowanie prawdziwości hipotez oraz przekierowywanie uwagi na otoczenie. Do strategii behawioralnych w leczeniu fobii społecznej zalicza się ponadto treningi asertywności, treningi relaksacyjne oraz kształtowanie umiejętności interpersonalnych, takich jak: reakcja na krytykę, narzekanie, odmawianie prośbom czy odpieranie argumentów. Przeciętna liczba sesji terapii poznawczo-behawioralnej wynosi od 12 do 16 sesji.
Zapraszamy do zapisu na szkolenie:
https://dcp.wroclaw.pl/otwarte-szkolenia-terapeutyczne-zgloszenie?action=zgloszenie&id=2069
