Dzisiaj zapraszamy na wywiad z Agnieszką Juszczyk-Mirek, która przyblizy czym zajmuje się biegły psycholog sądowy i z jakimi sprawami pracuje najczęściej?
DCP: Czym zajmuje się biegły psycholog sądowy i z jakimi sprawami pracuje najczęściej?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: W Polsce żyje około 6 milionów dzieci. Niestety, jak wynika ze statystyk rocznie ofiarom przestępstw pada około 10 tysięcy małoletnich. Są to jedynie dane szacunkowe ponieważ nigdy nie dowiemy się ile dzieci rzeczywiście stało się oiarami przestępstw, ponieważ bardzo często fakt popełnienia przestępstwa nie zostaje zgłaszany na Policję czy prokuraturę. Jeżeli zostanie wszczęte postępowanie karne przeciwko sprawcy krzywdzenia małoletniego, wówczas konieczny może stać się jego udział w procesie, a tym samym jego przesłuchanie w charakterze świadka. W art. 185a Kodeksu postępowania karnego został uregulowany szczególny tryb przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego, mający chronić go przed wtórną wiktymizacją. Przesłuchanie odbywa się na posiedzeniu sądu, w którym uczestniczy również biegły psycholog. To jedna z najczęstszych sytuacji do jakich bywa powoływany biegły psycholog sądowy.
DCP: Na czym polega przesłuchanie małoletniej ofiary?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: W tym specjalnym trybie można przesłuchać pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat oraz małoletniego, który w chwili przesłuchania ukończył 15 lat, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny. Małoletniego można przesłuchać tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.
Przesłuchanie odbywa się na posiedzeniu sądu w Przyjaznym Pokoju Przesłuchań, który dostosowany jest do potrzeb dziecka, nastolatka i pozwala na nawiązanie relacji, zachowanie poczucia bezpieczeństwa w trakcie spotkania. Przyjazne Pokoje Przesłuchań bardzo przypominają gabinety psychologiczne , w których dzieci mają przyboru do rysowania, zabawki, wygodny stolik z krzesełkami, czasem kanapę, dywan by móc swobodnie się pobawić.
DCP: Z czego wynika konieczność powołania biegłego psychologa sądowego do takiego badania?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Każde dziecko wymaga innego podejścia, zwłaszcza jeżeli doświadczyło traumatycznych przeżyć. Fakt ten uzasadnia udział biegłego psychologa w przesłuchaniu małoletniego. Sędzia, który na co dzień nie pracuje z dziećmi może mieć nie tylko trudności z przeprowadzeniem takiego przesłuchania bez udziału biegłego psychologa, ale również z oceną dowodu z zeznań dziecka, a w konsekwencji, z ustaleniem prawdy. Wobec czego, do efektywnego przesłuchania dziecka potrzebny jest udział psychologa, który posiada wiedzę specjalistyczną, umiejętności i doświadczenie w pracy z dziećmi. Szczególne trudności mogą pojawić się w sytuacji, gdy przesłuchiwany jest małoletni pokrzywdzony na tle seksualnym. W takim przypadku, psycholog musi w sposób delikatny i dyskretny ustalić wiedzę dziecka na temat życia płciowego oraz szczegółów anatomicznych, funkcji fizjologicznych ludzkiego organizmu i ewentualnie posiadania przez małoletniego informacji o takich czynach jak np. zgwałcenie.
DCP: Jakie zadania stawia sąd przed biegłym psychologiem sądowym?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Biegły psycholog jest powołany do udziału w przesłuchaniu na mocy postanowienia sądu, niezależnie od tego, czy przesłuchanie odbywa się w postępowaniu przygotowawczym czy sądowym. W tym postanowieniu sąd powinien określić zakres ekspertyzy, jej przedmiot oraz wskazać pytania szczegółowe. Do przykładów pytań szczegółowych jakie formułuje sąd należy zaliczyć: czy pokrzywdzony wykazuje objawy gwałtu lub molestowania seksualnego?, czy można przyjąć, że świadek przeżył doświadczenia związane z przemocą seksualną?, czy świadek jest prawidłowo rozwinięty intelektualnie?, jakie skutki w psychice pokrzywdzonej obecnie oraz na przyszłość mogą powstać na tle przedmiotowej sprawy?, czy można u małoletniej zaobserwować podatność na sugestię lub ukierunkowanie zeznań?
DCP: Czy biegłym psychologami są tylko eksperci z listy biegłych ?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Zgodnie z treścią art. 195 KPK, do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie. Z treści tego przepisu wynika, że sąd powołuje biegłego ze specjalnej listy biegłych, prowadzonej przez prezesa sądu okręgowego, jak również może powołać biegłego ad hoc.
DCP: Czy można opisać, jakie czynności w trakcie przesłuchania małoletniego wykonuje biegły psycholog sądowy?
Agnieszka Juszczyk-Mirek: Rola biegłego psychologa powołanego do udziału w przesłuchaniu małoletniego pokrzywdzonego sprowadza się do trzech czynności: przygotowania małoletniego do udziału w przesłuchaniu, uczestniczenia w faktycznym przesłuchaniu w pokoju przesłuchań oraz wydaniu opinii po odbytym przesłuchaniu. Zanim jednak biegły psycholog przystąpi do przygotowania małoletniego do udziału w przesłuchaniu, musi zapoznać się z materiałem zgromadzonym w sprawie, w takim zakresie, aby poznać sytuację małoletniego.
Przesłuchanie dziecka w trybie art. 185a KPK, składa się z 4 faz. Faza pierwsza, to inaczej etap swo- bodnej wypowiedzi, podczas którego sędzia przedstawia siebie oraz inne osoby biorące udział w przesłuchaniu. Ponadto powinien powiedzieć czym się zajmuje, poinformować, że ich rozmowa jest nagrywana, zapytać o imię i nazwisko przesłuchiwanego dziecka, do której chodzi klasy itp. Faza druga, to faza swobodnej wypowiedzi, która polega na spontanicznej relacji małoletniego na temat zdarzenia. Faza trzecia, to faza pytań szczegółowych. Sędzia zadaje wówczas dziecku pytania, w celu uporządkowania tego co dziecko zeznało, a także uzyskania dodatkowych informacji.
Ostatnia faza to czynności końcowe, które zmierzają do tego, aby dziecko odreagowało składanie zeznań, np. poprzez krótką rozmowę o zainteresowaniach dziecka. Następnie sędzia dziękuje dziecku za przybycie i poświęcenie , czas. Jak wynika z powyższego, małoletni jest głównie przesłuchiwany przez sędziego, ale w przesłuchaniu bierze udział również biegły psycholog. Należy w tym miejscu podkreślić, że rola biegłego nie sprowadza się w tym wypadku jedynie do biernej obecności, lecz do aktywnego uczestniczenia w tej czynności procesowej. Jego rola polega na pomaganiu sędziemu w formułowaniu pytań do małoletniego oraz wytłumaczeniu w zrozumiały sposób czego dotyczy pytanie. Wyjątkowo może się zdarzyć, że na wniosek sędziego to właśnie biegły może być osobą wiodącą w przesłuchaniu, a nawet przesłuchać dziecko, jeżeli np. sędzia nie jest w stanie zapanować nad małoletnim.
Po zakończonym przesłuchaniu biegły ma obowiązek przedstawić sądowi ustnie lub pisemnie opinię w zakreślonym przez sąd wymiarze wraz z odpowiedziami na zadane przez sąd pytania wraz z krótkim uzasadnieniem. W swojej opinii biegły psycholog powinien odnieść się do osobowości świadka, stopnia rozwoju umysłowego oraz posiadanej przez małoletniego zdolności postrzegania. Opinia nie zawiera treści zeznań złożonych przez małoletniego, lecz odnosi się do skutków w wymiarze psychicznym wynikające z doświadczenia go przestępstwem oraz ewentualnie wynikające z nich przeciwwskazania dla ponownego składania zeznań przez dziecko.Ponadto biegły powinien zaprezentować osobowość świadka.
------------------------
Agnieszka Juszczyk-Mirek - psycholog kliniczny, certyfikowany psychoterapeuta systemowy, psychoterapeuta CBT, certyfikowany interwent kryzysowy Polskiego Towarzystwa Interwencji Kryzysowej, superwizor i trener Polskiego Towarzystwa Interwencji Kryzysowej. Prowadzi psychoterapię indywidualną (w podejściu systemowym, oraz poznawczo-behawioralnym), grupową, terapię rodzin i par, zajęcia psychoedukacyjne i szkolenia. Pracuje z pacjentami i ich rodzinami z zaburzeniami psychotycznymi, zaburzeniami odżywiania, zaburzeniami psychosomatycznymi. Specjalizuje się w terapii zaburzeń lękowych, depresyjnych, psychotycznych, psychoterapii zaburzeń seksualnych, zaburzeń ASD i PTSD. Jest biegłym sądowy w zakresie psychologii klinicznej dzieci i dorosłych oraz seksuologii. Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Wrocławskim oraz studia podyplomowe w zakresie Seksuologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, oraz w Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie .W zakresie umiejętności psychoterapeutycznych kształciła się także w Szkole Terapeutycznej Psychoterapia Systemowa Indywidualna i Rodzinna WTTS (kurs podstawowy i kurs zaawansowany), Terapia Rodzin - Polski Instytut Ericksonowski, Terapia Małżeństw i Par - Polski Instytut Ericksonowski, Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej w Warszawie, Studium metod pracy z ofiarami przemocy seksualnej, ich rodzinami i opiekunami - Fundacja Dzieci Niczyje, Studium Opiniowania Psychologiczno-Sądowego - Fundacja Dzieci Niczyje, Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego w Warszawie. Pacjentów przyjmuje w Dolnośląskim Centrum Psychoterapii we Wrocławiu przy ul. Dyrekcyjnej 37/47.
