ZJAZD I – Diagnoza i klasyfikacja zaburzeń osobowości (ICD-11, DSM-5)

Cele:

• Zrozumienie współczesnych koncepcji osobowości i zaburzeń osobowości.
• Poznanie systemów klasyfikacyjnych DSM-5 i ICD-11 oraz różnic między nimi.
• Nabycie umiejętności diagnozy różnicowej i rozpoznawania profili osobowości.
• Nauka stosowania podstawowych narzędzi diagnostycznych (SCID-5-PD, MMPI-2).

Zakres tematyczny:

1. Osobowość i zaburzenie osobowości – definicje, granice normy, kontinuum funkcjonowania.
2. Modele diagnostyczne:
• DSM-5 – system kategorialny i wymiarowy (Alternatywny Model DSM-5).
• ICD-11 – odejście od podziału na typy, poziomy zaburzenia osobowości (łagodne, umiarkowane, ciężkie) i cechy domenowe (negatywna afektywność, zdystansowanie, dyssocjalność, rozhamowanie, anankastyczność).
3. Pełna charakterystyka typów zaburzeń osobowości (wg DSM-5):
• Klaster A (dziwaczne i ekscentryczne):Paranoiczne, Schizoidalne, Schizotypowe.
• Klaster B (dramatyczne, emocjonalne, impulsywne):Borderline (z pogranicza), Narcystyczne, Histrioniczne, Antyspołeczne.
• Klaster C (lękowe i zahamowane):Unikowe, Zależne, Obsesyjno-kompulsyjne (OCPD).
4. Etiologia zaburzeń osobowości: temperament, przywiązanie, środowisko, trauma rozwojowa, czynniki neurobiologiczne.
5. Diagnoza różnicowa: jak odróżniać zaburzenia osobowości od zaburzeń lękowych, afektywnych, psychotycznych i uzależnień.
6. Narzędzia diagnostyczne:
• SCID-5-PD – struktura, zasady prowadzenia wywiadu,
• MMPI-2 
• Kwestionariusz schematów YSQ (Young Schema Questionnaire).

Warsztat praktyczny:

• Analiza przykładowych opisów klinicznych – rozpoznanie typu osobowości.
• Ćwiczenie wywiadu SCID-5-PD.
• Wspólne opracowanie diagnozy różnicowej pacjenta z zaburzeniami osobowości.

ZJAZD II – Konceptualizacja poznawcza i założenia terapii CBT w zaburzeniach osobowości 

Cele:

• Zrozumienie założeń terapii poznawczo-behawioralnej w pracy z osobowością zaburzoną.
• Nauka budowania poznawczej konceptualizacji przypadku.
• Poznanie zasad pracy z przekonaniami kluczowymi, pośrednimi i strategiami kompensacyjnymi.
• Umiejętność tworzenia celów terapii i struktury interwencji.

Zakres tematyczny:

1. Założenia terapii poznawczej osobowości (Beck, Freeman):
• Osobowość jako system przekonań.
• Rola wczesnych doświadczeń w kształtowaniu przekonań o sobie, innych i świecie.
• Dysfunkcyjne strategie kompensacyjne
2. Model poznawczy zaburzeń osobowości:
• Schematy poznawcze (beliefs), strategie zachowań, emocje i unikanie.
• Mechanizmy podtrzymujące: błędne koło przekonań i zachowań.
3. Struktura konceptualizacji poznawczej:
• Diagnoza problemu.
• Identyfikacja przekonań kluczowych (core beliefs) i pośrednich (intermediate beliefs).
• Analiza myśli automatycznych i zachowań kompensacyjnych.
• Tworzenie hipotezy poznawczej i planu terapeutycznego.
4. Różnice w podejściu CBT do pracy z osobowością vs. zaburzeniami osi I.
5. Przymierze terapeutyczne: kontrakt, setting, granice i relacyjność w terapii osobowości zaburzonej.

Warsztat praktyczny:

• Praca w grupach: opracowanie konceptualizacji dla pacjentów z zaburzeniami osobowości
• Ćwiczenia: identyfikacja przekonań kluczowych, formułowanie hipotez terapeutycznych.
• Analiza relacji terapeutycznej: techniki zachowania granic i przeciwdziałania acting-outowi.

ZJAZD III – Techniki terapeutyczne w terapii poznawczo-behawioralnej zaburzeń osobowości

Cele:

• Opanowanie kluczowych technik poznawczych i behawioralnych w terapii zaburzeń osobowości.
• Umiejętność dopasowania technik do typu osobowości i etapów terapii.
• Rozwijanie kompetencji prowadzenia interwencji w oparciu o dialog sokratejski, eksperymenty behawioralne i analizę funkcjonalną.

Zakres tematyczny:

1. Techniki poznawcze:
• Dialog sokratejski – kierowanie pytaniami, które prowadzą pacjenta do samodzielnej weryfikacji przekonań.
• Analiza dowodów – praca z przekonaniami „muszę”, „zawsze”, „nigdy”; równoważenie dowodów „za” i „przeciw” przekonaniu.
• Reatrybucja poznawcza – zmiana sposobu przypisywania przyczyn zdarzeń.
• Dialog dwóch krzeseł 
• Karta myśli i emocji – rejestr myśli automatycznych, emocji, zachowań i alternatywnych interpretacji.
2. Techniki w pracy z emocjami:
• Praca z uważnością i akceptacją emocji.
• Praca z emocją wstydu i poczucia winy – urealnianie, współczucie, zmiana narracji.
3. Techniki behawioralne:
• Eksperymenty behawioralne – testowanie przekonań w rzeczywistych sytuacjach.
• Ekspozycja w wyobraźni i in vivo – praca z lękiem przed oceną, odrzuceniem, błędem.
• Analiza funkcjonalna (łańcuch analityczny) – identyfikacja wyzwalaczy, emocji, reakcji i konsekwencji.
• Modelowanie zachowań i odgrywanie ról – trening nowych sposobów reagowania.
• Trening umiejętności społecznych i asertywności – szczególnie dla osobowości unikającej, zależnej i borderline.

Warsztat praktyczny:

• Symulacje sesji z pacjentami o różnych typach osobowości.
• Ćwiczenia: analiza myśli i emocji w parach, planowanie eksperymentów behawioralnych.
• Mini-superwizja: omówienie realnych przypadków uczestników.

ZJAZD IV – Terapia Dialektyczno-Behawioralna (DBT) w zaburzeniach osobowości

Cele:

• Poznanie struktury i zasad DBT w pracy z osobowością borderline i osobowościami impulsywnymi.
• Nabycie umiejętności prowadzenia interwencji z zakresu regulacji emocji i tolerancji dyskomfortu.
• Praktyczne ćwiczenie metod uważności, pracy z afektem i komunikacji interpersonalnej.

Zakres tematyczny:

1. Historia i założenia DBT – Linehan, filozofia dialektyki, akceptacja i zmiana.
2. Struktura terapii: sesje indywidualne, coaching telefoniczny, grupowy trening umiejętności.
3. Cztery moduły DBT:
• Uważność (mindfulness) – koncentracja uwagi, „umysł mędrca”, świadomość teraźniejszości.
• Regulacja emocji – rozpoznawanie emocji, budowanie odporności emocjonalnej.
• Tolerancja dyskomfortu – techniki przetrwania kryzysu, samouspokajanie, plan bezpieczeństwa.
• Efektywność interpersonalna – techniki DEAR MAN, GIVE, FAST.
4. Praca z zachowaniami autoagresywnymi, impulsywnością, labilnością emocjonalną.
5. Specyfika pracy z pacjentem borderline: granice, kontrakt terapeutyczny, walidacja emocji.

Warsztat praktyczny:

• Tworzenie łańcucha zachowań (chain analysis) i planu kryzysowego pacjenta.
• Ćwiczenie modułów DBT w parach: regulacja emocji, tolerancja stresu, komunikacja interpersonalna.
• Przykłady interwencji DBT w pracy z pacjentami borderline, narcystycznymi i antyspołecznymi.

ZJAZD V – Terapia Schematów (Schema Therapy) w zaburzeniach osobowości

Cele:

• Zrozumienie koncepcji schematów i trybów wg J. Younga.
• Nauka rozpoznawania schematów dominujących u różnych typów osobowości.
• Integracja terapii schematów z podejściem CBT.

Zakres tematyczny:

1. Teoria i założenia terapii schematów – integracja CBT, teorii przywiązania i terapii Gestalt.
2. 18 schematów nieadaptacyjnych – charakterystyka i typowe przejawy kliniczne.
3. Tryby schematów – Dziecko Skrzywdzone, Wewnętrzny Krytyk, Nadmiernie Kontrolujący, Zdrowy Dorosły.
4. Praca terapeutyczna z emocjami i obrazami – techniki wyobrażeniowe, praca z krzesłami, listy terapeutyczne.
5. Empatyczna konfrontacja i ograniczone rodzicielstwo – jak prowadzić relację lecząco.
6. Terapia schematów w pracy z osobowościami unikającą, narcystyczną, borderline i OCPD.
7. Integracja ST z CBT – model trójpoziomowy (poznawczy, emocjonalny, behawioralny).

Warsztat praktyczny:

• Opracowanie konceptualizacji schematów pacjenta.
• Dialog terapeutyczny z trybami – praca z Wewnętrznym Krytykiem.
• Studium przypadków: pacjentka z osobowością narcystyczną, pacjent z osobowością borderline.
• Podsumowanie kursu, refleksja osobista terapeuty, ewaluacja.